In de nacht van zaterdag 26 op zondag 27 oktober 2024 gaat de klok weer een uur terug en start de wintertijd. Dit betekent dat de Deutsche Bahn (DB) een omvangrijke operatie moet uitvoeren om de tijdsverandering soepel te laten verlopen. Jaarlijks verzet het spoorwegbedrijf maar liefst 120.000 klokken, verspreid over stations, dienstruimten, automaten en informatiesystemen. Hoewel de tijdsverandering een routinematige operatie is geworden, brengt het nog steeds de nodige uitdagingen met zich mee.
Hoe gaat de tijdsverandering in zijn werk?
De overgang naar de wintertijd verloopt iets gecompliceerder dan de omschakeling naar de zomertijd. In de nacht van de tijdsverandering worden de klokken om 2:59 uur een uur teruggezet naar 2:00 uur. Dit betekent dat de nacht een uur langer duurt. Treinen die tijdens dit tijdsvenster rijden, moeten stilstaan op een geschikt station om ervoor te zorgen dat ze niet te vroeg aankomen op hun bestemming en hun schema aanhouden. Voor S-Bahn-treinen, waarvan de vertrektijd tussen twee en drie uur valt, betekent dit dat ze twee keer moeten rijden: een keer vóór en een keer na de tijdsaanpassing. Dit vereist extra inzet van voertuigen en personeel.
De Deutsche Bahn werkt dan ook met een speciaal aangepast dienstrooster om te garanderen dat de treinen ook in deze nacht volgens plan blijven rijden. Dit vraagt om een nauwkeurige coördinatie van het personeel en het treinverkeer, waarbij de planners, de dienstroostermakers en de medewerkers van de seinposten nauw betrokken zijn.
De kloksystemen van de Deutsche Bahn
De DB maakt gebruik van een uitgebreid netwerk van klokken, waaronder 17.000 stationsklokken die speciaal voor reizigers bedoeld zijn. Ongeveer 6.000 van deze klokken worden al automatisch aangestuurd via radiosignalen. Daarnaast zijn er 2.500 zogenaamde moederklokken, die als centraal punt fungeren en andere klokken in hun omgeving synchroniseren. Dit systeem zorgt ervoor dat alle klokken binnen een station of regio dezelfde tijd weergeven. De tijdssignalen worden gegenereerd door de Physikalisch-Technische Bundesanstalt in Braunschweig en via een langegolfzender naar de klokken van de DB gestuurd. De aanpassing van alle klokken neemt ongeveer een uur in beslag.
Daarnaast zijn er op meer dan 3.900 kleinere stations 6.900 Dynamische Schriftanzeiger (DSA) geïnstalleerd, die de reizigers automatisch informeren over dienstregelingwijzigingen. Net als veel mobiele telefoons en computers passen deze schermen de tijd automatisch aan.
Hoe zit het met de Nederlandse Spoorwegen?
Ook in Nederland vergt de overgang naar de wintertijd een goed gecoördineerde aanpak. De Nederlandse Spoorwegen (NS) stellen, net als de DB, speciale dienstregelingen op om ervoor te zorgen dat de treinen tijdens de langere nacht op tijd rijden en niet te vroeg op hun bestemming aankomen. De NS beschikt over een netwerk van klokken die, net als in Duitsland, automatisch worden gesynchroniseerd met het officiële tijdssignaal, zodat de operatie relatief soepel verloopt.
Hoewel de systemen van de NS iets kleinschaliger zijn dan die van de DB, is de overgang naar de wintertijd ook in Nederland een goed gecoördineerde operatie, waarbij de treinen hun dienstregeling blijven volgen en reizigers zonder problemen hun bestemming bereiken.
Historisch perspectief
De invoering van een uniforme tijdsindeling is historisch gezien nauw verbonden met de spoorwegen in Duitsland. Eind 19e eeuw bestonden er in Duitsland meer dan 60 verschillende tijdzones. Dit zorgde voor problemen bij de coördinatie van het treinverkeer. Om dit te stroomlijnen, werd in 1893 de Midden-Europese Tijd (MEZ) ingevoerd, waarmee de Duitse spoorwegen de standaardisatie van de tijd in het land in gang zetten. Deze innovatie maakte het mogelijk om de klokken in de stations te synchroniseren en zo een betrouwbaar netwerk te creëren dat tot op de dag van vandaag functioneert.
Dankzij deze ontwikkelingen blijft de Deutsche Bahn, ondanks de complexiteit van de tijdswisseling, in staat om haar reizigers op tijd en volgens dienstregeling te vervoeren, zowel bij de invoering van de zomer- als de wintertijd. Dat de DB grote problemen heeft met het nakomen van de dienstregeling is een ander verhaal waarover een andere keer meer.