Bij de recente verkiezingen in Nederland werd de Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders de grootste partij. Veel Nederlanders zien in Wilders geen gevaar, maar eerder een politicus die opkomt voor ouderen en zich tegen het establishment keert. In Duitsland is de situatie echter anders: de rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD) werd bij de Bondsdagverkiezingen de tweede partij, maar stuit op forse weerstand. Waarom omarmen Nederlanders Wilders, terwijl de AfD in Duitsland als gevaarlijk wordt beschouwd?
PVV vs. AfD: Structurele en ideologische verschillen
Hoewel zowel de PVV als de AfD kritisch zijn over immigratie en de islam, zijn er fundamentele verschillen tussen beide partijen. De PVV is een eenmanspartij: Geert Wilders is het enige lid en bepaalt het beleid. Dit betekent dat de partij geen interne stromingen of radicaal-rechtse fracties kent die de koers kunnen beïnvloeden. De AfD daarentegen heeft een brede ledenbasis, waarbij radicale vleugels een steeds dominantere rol spelen.
In Duitsland is de AfD berucht vanwege haar extreemrechtse retoriek. Zo sprak Björn Höcke, leider van de AfD in Thüringen, over de noodzaak van een ‚180-gradenwending‘ in het Duitse herdenkingsbeleid, waarmee hij suggereerde minder aandacht te besteden aan de misdaden van nazi-Duitsland. Ook werden meerdere AfD-politici betrapt op contacten met neonazistische groepen en uitspraken die als antisemitisch of racistisch worden beschouwd.
Wilders‘ PVV daarentegen hanteert een harde, maar minder extreme toon. Zijn kritiek richt zich vooral op de islam en de Europese Unie, maar hij vermijdt nazi-symboliek en antisemitisme. Bovendien legt de PVV nadruk op sociaal-economische thema’s, zoals zorg en ouderenbeleid, waarmee hij een breder electoraat aanspreekt.
AfD en extreemrechts: een zorg voor Duitsland
In Duitsland wordt de AfD steeds meer gezien als een partij die de democratie bedreigt. Recente onthullingen over geheime bijeenkomsten, waar AfD-leden spraken over deportatieplannen voor migranten en ’niet-geïntegreerde burgers‘, hebben geleid tot massale protesten. Miljoenen Duitsers gingen de straat op onder het motto ‚Nie wieder ist jetzt‘ (‚Nooit meer is nu‘).
Daarnaast staat de AfD onder toezicht van de Duitse binnenlandse veiligheidsdienst (Verfassungsschutz), omdat delen van de partij als extreemrechts worden beschouwd. De zorgen zijn zo groot dat sommige deelstaten overwegen de AfD te verbieden.
Waarom Nederland en Duitsland anders kijken naar radicaal-rechts
Het verschil in perceptie tussen Nederland en Duitsland is deels historisch te verklaren. Duitsland heeft een diepgewortelde herinneringscultuur rond de Tweede Wereldoorlog en het nazisme, waardoor extreemrechtse uitingen sneller als bedreigend worden ervaren. In Nederland is die gevoeligheid minder sterk. Wilders wordt eerder gezien als een rechtse populist dan als een extremist.
Daarnaast speelt het politieke systeem een rol. De PVV kan niet zomaar ministers leveren zonder steun van andere partijen, terwijl de AfD in sommige deelstaten al bestuurlijke invloed heeft. De vrees dat de AfD door kan groeien naar regeringsverantwoordelijkheid, drijft in Duitsland veel kiezers en partijen ertoe om afstand te nemen.
Conclusie
Hoewel de PVV en de AfD beide populistisch en rechts-nationalistisch zijn, verschilt hun imago sterk. De PVV wordt in Nederland steeds vaker als ‘gewoon rechts’ gezien, terwijl de AfD in Duitsland openlijk wordt geassocieerd met extreemrechts en neonazistische tendensen. Dit verklaart waarom Duitsland massaal de straat op gaat tegen de AfD, terwijl Wilders in Nederland een verkiezingsoverwinning viert.