De Duitse regering wil een duidelijk signaal afgeven in de strijd tegen zwartwerk. Met een wetsvoorstel dat nu de parlementaire behandeling ingaat, worden barbershops, nagelstudio’s en andere kwetsbare sectoren onderworpen aan strengere controles. Medewerkers moeten zich verplicht legitimeren tijdens hun werk en kunnen tot 5.000 euro boete krijgen als ze dat niet doen.
Volgens minister van Financiën Lars Klingbeil (SPD) gaat het om “bedrijven die zich op kosten van de gemeenschap verrijken”. De focus ligt op zwartwerken, belastingontduiking en geldstromen die nauwelijks traceerbaar zijn. Ook minister van Arbeid Bärbel Bas (SPD) is betrokken bij het wetsvoorstel. Beiden bezochten recent nog een onaangekondigde controle op een Berlijnse bouwplaats om de problematiek in de praktijk te bekijken.
Miljoenen euro’s schade
De schade door zwartwerk is immens. Alleen al in 2024 ontdekte de douane in Duitsland voor 766 miljoen euro aan onregelmatigheden – waarvan 369 miljoen in de bouwsector. Maar ook in de dienstverlenende sector, zoals barbershops, zou het misgaan. Zaken met acht medewerkers waarvan er slechts twee officieel staan ingeschreven zijn volgens insiders geen uitzondering.
Friseur Emre A., die al bijna 30 jaar een legale barbershop runt, zegt in ZDFheute dat hij dagelijks de dupe is van concurrenten die goedkoper kunnen werken omdat ze personeel zwart betalen. “Ze laten mensen zonder verzekering of minimumloon werken – en rijden zelf in dikke auto’s.”
Verplichte legitimatie, directe aanmelding
Het nieuwe wetsvoorstel stelt dat medewerkers in barbershops, nagel- en schoonheidsstudio’s hun identiteitsbewijs altijd bij zich moeten dragen en bij controles moeten kunnen bewijzen dat ze er officieel werken. De werkgever moet elke nieuwe werknemer uiterlijk op diens eerste werkdag aanmelden bij de sociale zekerheid.
Deze maatregel moet voorkomen dat personeel zich bij controles voordoet als ‘broer’, ‘nicht’ of ‘vriend van de familie’ die zogenaamd even komt helpen – een veelgebruikte uitvlucht in deze sector.
“Symboolpolitiek” of noodzakelijke maatregel?
Economisch expert Dominik Enste van het Institut der deutschen Wirtschaft is kritisch. Volgens hem gaat het wetsvoorstel weinig opleveren en is het vooral symbolisch. “De bedragen in deze sector zijn relatief klein. De controlecapaciteit is beperkt. Dit is meer politieke signalering dan effectieve hervorming.”
Volgens Enste moet Duitsland inzetten op een “tweesporenbeleid”: enerzijds minder lasten (zoals belastingdruk) om zwartwerk minder aantrekkelijk te maken, anderzijds betere overheidsvoorzieningen om de belastingmoraal te verhogen. “Wie ziet dat belastinggeld goed besteed wordt, betaalt liever.”
Kritiek van links en ondernemers
Ook vanuit de politiek klinkt kritiek. Linken-voorzitter Ines Schwerdtner spreekt van een “generaliserend wantrouwen tegenover de zwaksten”. Niet werknemers maar werkgevers zouden verantwoordelijk moeten zijn voor eerlijke werkomstandigheden: “Het is niet de taak van elke werknemer om met een paspoort te bewijzen dat hij eerlijk werkt.”
Tegelijkertijd klinkt onbegrip bij ondernemers. Terry Malon van de Duitse vereniging van nagelstylisten noemt de maatregelen “een enorme bureaucratische belasting”. Studiohouders met drie medewerkers zouden al bijna voltijds bezig zijn met regels van gezondheidsdiensten, douane en belastingdienst. “En nu komt dit er nog bovenop.”
Meer bevoegdheden, betere technologie
De douane krijgt met het nieuwe wetsvoorstel extra bevoegdheden én geld. De digitale infrastructuur moet worden verbeterd, zodat controles efficiënter worden. Volgens de douanevakbond werken veel controleurs nog met papieren formulieren op klemborden – dat moet anders..
Het kabinet trekt tot 2028 bijna 500 miljoen euro uit voor modernisering en uitbreiding van het controleteam. De verwachting is dat dit jaarlijks tot twee miljard euro extra inkomsten kan opleveren voor de staat.
Toch beseffen alle betrokkenen: zwartwerk volledig uitbannen is een illusie. “Zelfs bij huishoudhulpen is 90 procent niet aangemeld,” zegt Enste. “Maar we moeten vermijden dat Duitsland afglijdt naar Italiaanse toestanden, waar burgers de staat als vijand zien die je moet slim af zijn.”
