Duitse gemeenten waarschuwen voor een structureel probleem dat de komende jaren alleen maar groter dreigt te worden: eenzaamheid. Volgens de Duitse Vereniging van Steden en Gemeenten (Deutscher Städte- und Gemeindebund) is dringend extra geld nodig om sociale voorzieningen overeind te houden en nieuwe ontmoetingsplekken te creëren. Zonder ingrijpen dreigt Duitsland af te stevenen op wat bestuurders een ‘decennium van eenzaamheid’ noemen.
500 miljoen euro tegen eenzaamheid
De oproep komt van André Berghegger, hoofd van de koepelorganisatie van Duitse gemeenten. Hij pleit voor een speciaal fonds tegen eenzaamheid van 500 miljoen euro voor de huidige zittingsperiode van de Bondsdag. Volgens hem mag de strijd tegen eenzaamheid niet stuklopen op geldgebrek. Vrijwilligerswerk is belangrijk, maar kan niet alle gaten dichten die zijn ontstaan door bezuinigingen en personeelstekorten.
Naast een structureel betere financiering van gemeenten is volgens Berghegger een krachtig programma nodig van de federale overheid en de deelstaten. Met een landelijk fonds zouden duurzame ondersteuningsstructuren kunnen worden opgezet, gericht op ontmoeting, begeleiding en sociale samenhang.
De financiering van het fonds zou volgens hem uit verschillende bronnen kunnen komen, zoals Europese subsidies, resterende middelen in de federale begroting of herschikking binnen bestaande begrotingsposten.
Eenzaamheid treft alle generaties
Eenzaamheid is allang geen probleem meer dat alleen ouderen raakt. Berghegger wijst erop dat het inmiddels een generatie-overstijgend verschijnsel is. Als de samenleving hier geen antwoord op vindt, dreigen de komende jaren volgens hem een periode te worden waarin steeds meer mensen sociaal geïsoleerd raken.
Als oorzaken noemt hij onder meer de toenemende vlucht in de digitale wereld, economische onzekerheid en internationale crises. Die ontwikkelingen hebben niet alleen persoonlijke gevolgen, maar kunnen ook leiden tot maatschappelijke vervreemding en zelfs radicalisering.
Bibliotheken als ontmoetingsplek
Een belangrijke rol ziet de Gemeindebund weggelegd voor lokale ontmoetingsplekken. Bibliotheken worden daarbij expliciet genoemd als laagdrempelige ruimtes waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Volgens Berghegger zouden zulke voorzieningen betrouwbaar en ruim geopend moeten zijn: zonder lange sluitingen, zonder uitgebreide vakantieperiodes en zonder vroeg sluitende deuren.
Het doel van het voorgestelde fonds is onder meer om bibliotheken en vergelijkbare instellingen permanent toegankelijk te houden, in een combinatie van vaste medewerkers en vrijwilligers. Daarnaast pleit hij voor meer lokale initiatieven die ontmoeting, participatie en advies mogelijk maken.
Gemeenten als ‘zorgende gemeenschap’
Volgens de koepelorganisatie moeten gemeenten zichzelf zien als een zorgende gemeenschap, waarin sociale infrastructuur net zo essentieel is als wegen of openbaar vervoer. Zonder extra investeringen dreigt een structurele verschraling van het sociale leven, met gevolgen die nog jarenlang voelbaar kunnen zijn.
