Berlijn – In een vlijmscherp artikel in de Frankfurter Allgemeinen Sonntagszeitung analyseert journalist Jörg Thomann hoe Donald Trump en Elon Musk zichzelf als de grootsten van hun tijd presenteren – en hoe zij tegelijkertijd anderen systematisch kleineren om hun eigen macht te versterken.
De voormalige Amerikaanse president en de miljardair achter Tesla en X (voorheen Twitter) hebben meer gemeen dan op het eerste gezicht lijkt. Beiden domineren het publieke debat met provocaties, beledigingen en bombastisch machtsvertoon. Maar wat Thomann feilloos blootlegt, is hoe ze niet alleen hun vijanden, maar ook hun bondgenoten en medestanders met minachting behandelen.
Musk: het haatzaaien gaat internationaal
Elon Musk staat bekend om zijn ongeremde uitspraken op X, waar hij zonder aarzeling politieke leiders bespot en beledigt. Ook Duitse politici zijn doelwit van zijn verbale aanvallen. Zo noemde hij president Frank-Walter Steinmeier een „antidemocratische tiran“ en bestempelde hij bondskanselier Olaf Scholz als een „idioot“ en „Oaf Schitz“ – een woordspeling waarin „oaf“ staat voor „domkop“ en „Schitz“ klinkt als iets nog veel minder vleiends. Minister van Economische Zaken Robert Habeck moest het ontgelden als een „idioot“ en een „dick“ (een scheldwoord dat hier niet vertaald wordt). Zelfs Angela Merkel werd niet gespaard: Musk doopte haar om tot „Angela Merkin“, wat in het Engels verwijst naar een schaamhaarpruik.
Musk gaat verder dan alleen het beledigen van prominente leiders. Recentelijk viel hij de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radosław Sikorski aan, omdat deze zich mengde in het debat over Starlink, het satellietnetwerk dat nog steeds cruciaal is voor de Oekraïense verdediging. Musk’s reactie? „Be quiet, small man.“
Op het eerste gezicht lijkt dit minder grof dan zijn andere beledigingen, maar volgens Thomann is deze sneer juist veelzeggend: Musk en Trump hanteren een wereldbeeld waarin kleine landen en kleine mensen moeten zwijgen en zich niet mogen bemoeien met de geopolitieke beslissingen van de groten.
Trump: groots in bombarie, klein in karakter
Volgens Thomann is dit denigrerende machtsdenken ook diep verankerd in de politiek van Donald Trump. Zijn obsessie met het woord „groot“ is alom bekend: zijn deals, zijn verkiezingsoverwinningen, zijn politieke bewegingen – alles is volgens hem altijd „het grootste ooit“. Maar net als Musk, maakt Trump zijn eigen grootheidswaan tastbaar door anderen publiekelijk te vernederen.
Thomann beschrijft hoe Trump en Musk een cultuur creëren waarin macht gelijkstaat aan dominantie en waarin brute verbale aanvallen een manier zijn om zwakte te maskeren. Hij citeert een recent artikel uit de New York Times waarin Trump wordt omschreven als „een woedende kleine jongen op een groot wit paard.“
Dit heeft gevolgen voor de geopolitiek. Volgens Thomann past deze denigrerende houding naadloos in de manier waarop Trump, Musk en andere machtige Amerikanen omgaan met bondgenoten als Oekraïne en Polen. De aanval op Sikorski en de vernedering van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in het Witte Huis zijn daar treffende voorbeelden van. Zelensky werd door Trump afgeblaft met de woorden „Jij gaat deze oorlog niet winnen“ – een opmerking die niet alleen cynisch is, maar ook laat zien dat Trump geen waardering heeft voor kleine landen die moedig weerstand bieden tegen grote agressors.
De illusie van grootsheid
Volgens Thomann maken Musk en Trump deel uit van een traditie van zogenaamde „grote mannen“ die zichzelf onmisbaar achten voor de wereldgeschiedenis. Maar echte grootsheid is iets anders dan alleen maar rijkdom en macht. De Zwitserse historicus Jacob Burckhardt stelde ooit dat werkelijk grote leiders „een hoge standaard van moreel en intellectueel leiderschap hanteren.“
Dat Trump en Musk aan deze norm niet voldoen, wordt volgens Thomann steeds duidelijker. Zij verwarren brutaliteit met kracht, dominantie met leiderschap en kinderachtige koppigheid met standvastigheid. Waar Trump zijn macht gebruikt om anderen te kleineren, zet Musk zijn immense mediaplatform in om vijanden – en zelfs vrienden – te vernederen en te intimideren.
Waarom dit voor Europa belangrijk is
Thomann’s analyse raakt een gevoelige snaar, niet alleen in de VS, maar ook in Europa. Als Trump in november herkozen wordt, zal zijn wereldbeeld – waarin „kleine mannen“ niets te zeggen hebben – direct gevolgen hebben voor de NAVO en de Europese Unie. Oekraïne, Polen en andere landen die nu op Amerikaanse steun rekenen, zouden zomaar kunnen worden afgedaan als niet belangrijk genoeg om serieus genomen te worden.
Musk’s invloed, zowel via X als via strategische technologieën zoals Starlink, versterkt deze dynamiek. Hij heeft al laten zien dat hij zijn satellieten in Oekraïne kan in- en uitschakelen op basis van zijn persoonlijke voorkeuren. Dit betekent dat de grillen van een miljardair een directe impact kunnen hebben op het lot van een land in oorlog.
De les uit Thomann’s stuk
Trump en Musk zien zichzelf als titanen van de moderne tijd, maar hun voortdurende pogingen om anderen te kleineren, onthullen eerder hun eigen angsten en onzekerheden dan hun vermeende grootsheid. Europa, en met name kleinere landen binnen de EU en NAVO, doet er goed aan deze dynamiek serieus te nemen.
Zoals Thomann schrijft, hebben niet alleen grote mannen de geschiedenis bepaald, maar ook de zogenaamd „kleine“ mensen die boven zichzelf uit wisten te stijgen. En soms zijn het juist die kleine mensen die het verschil maken.