Vandaag is het in Berlijn een officiële feestdag. De stad herdenkt het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa, precies tachtig jaar geleden. De sfeer is plechtig en geladen, mede door de actualiteit van de oorlog in Oekraïne. Het herdenken gaat gepaard met politie-inzet en diplomatieke gevoeligheden.
Op 8 mei 1945 tekende Duitsland de onvoorwaardelijke overgave. Daarmee kwam een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Die dag is sindsdien een symbool geworden voor bevrijding van het nationaalsocialisme en hernieuwde vrede – maar ook voor de herinnering aan miljoenen slachtoffers van geweld en genocide.
Een Berlijnse traditie
Berlijn heeft, in tegenstelling tot het omringende Brandenburg, 8 mei opnieuw tot officiële feestdag verklaard. Dat gebeurde ook al in 2020, bij het 75-jarige jubileum. Het Berlijnse stadsbestuur wil hiermee het belang van deze dag onderstrepen – een keuze met politieke lading, want de vaststelling van feestdagen is een zaak van de deelstaatregeringen. In Brandenburg is het formeel slechts een gedenkdag; werkvrij is het daar niet.
Opvallend is dat deze feestdag samenvalt met geopolitieke spanningen. De Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne werpt zijn schaduw over de herdenkingen van dit jaar. Daarom geldt er op diverse plekken in de stad een verhoogd veiligheidsregime.
📅 Herdenkingen en evenementen op 8 en 9 mei in Berlijn en Brandenburg
8 mei 2025:
- 09:30 – Berlijn-Gatow: jeugdvoetbaltoernooi tegen racisme en antisemitisme
- 10:00 – Gedächtniskirche: oecumenische dienst met president Steinmeier
- 10:00 – Museum Karlshorst: rondleidingen over de Duitse capitulatie
- 10:00–12:00 – Historische fietstocht van Tempelhof naar Karlshorst
- 11:00–12:00 – Dorotheenstädtischer Friedhof: thematische rondleiding
- 11:00–16:00 – Rudolph-Jungck-Park: kunstinstallatie “Nachhall 8. Mai”
- 12:30 – Duitse Bondsdag: herdenkingsbijeenkomst
- 13:30 en 17:30 – Dokumentationszentrum Zwangsarbeit: rondleidingen
- 15:00 – Gedenkstätte Lindenstraße (Potsdam): rondleiding over justitieterreur
- 15:30 – Akademie der Künste: boekpresentatie “Berlin im Nationalsozialismus”
- 16:00 – Rathenow: “Rathenow erinnert”-bijeenkomst
- 16:00 – Alte Münze: internationale jongerengeschiedenisconferentie
- 18:00 – Garnisonkirche Potsdam: gedenkdienst
- 19:00 – Nowawes, Potsdam: lezing “Antifaschistisches Denken”
9 mei 2025:
- Treptower Park: rondleidingen over het Sovjet-ereveld
- 14:00–20:00 – Alter Markt, Potsdam: openluchtfestival
Politie aanwezig bij gedenkplaatsen
In totaal zijn er meer dan zestig herdenkingsactiviteiten gepland in Berlijn en Brandenburg. De politie is op beide dagen prominent aanwezig bij herdenkingsplekken en Sovjetmonumenten. Het doel: een waardige, vreedzame sfeer garanderen.
Op gevoelige plekken zoals het Sovjet-ereveld in Treptow gelden extra regels. Zo zijn militaire uniformen, Russische vlaggen en symbolen zoals de letters ‘V’ en ‘Z’ verboden – behalve voor veteranen en diplomatieke vertegenwoordigers van de geallieerde landen uit 1945.
Geen buitenlandse gasten
In lijn met de politieke spanningen heeft het Berlijnse stadsbestuur afgezien van het uitnodigen van buitenlandse gasten. Diplomaten uit Rusland, Oekraïne of andere voormalige Sovjetrepublieken zijn dit jaar niet welkom op de officiële evenementen. Berlijns burgemeester Kai Wegner herdenkt samen met de Oekraïense ambassadeur wel op eigen initiatief bij de Neue Wache.
Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken adviseerde instellingen zoals de KZ-gedenkplaatsen in Sachsenhausen en Ravensbrück expliciet om Russische vertegenwoordigers niet uit te nodigen. Alleen op de Seelower Höhen, ten oosten van Berlijn, is de Russische ambassadeur wél welkom.
Nachtwölfe verwacht
De herdenkingen vallen op een beladen moment. In Rusland wordt 9 mei gevierd als “Dag van de Overwinning” over nazi-Duitsland. Traditiegetrouw legt de Russische ambassadeur in Berlijn op die dag een krans bij het Treptower Park. Ook worden opnieuw leden van de nationalistische motorclub “Nachtwölfe” verwacht, die vaak uit Oost-Europa naar Berlijn komen om bloemen te leggen – een gebeurtenis die door de politie nauwlettend in de gaten wordt gehouden.