De Berlinische Galerie opent op donderdag 7 november 2024 een nieuwe tentoonstelling gewijd aan het werk van de vooraanstaande Nederlandse fotografe en videokunstenares Rineke Dijkstra. De tentoonstelling biedt een overzicht van Dijkstras oeuvre met bijzondere aandacht voor thema’s als transitie en persoonlijke ontwikkeling. Haar iconische series, zoals „New Mothers“, „Bullfighters“ en „Almerisa“, staan hierin centraal, evenals werken uit de „Park“-serie, met opnames uit onder meer het Berliner Tiergarten. Speciaal voor deze tentoonstelling worden er ook werken uit haar privéarchief gepresenteerd die niet eerder openbaar zijn getoond.
Tijdens de openingsavond zullen Thomas Köhler, directeur van de Berlinische Galerie, en Yolande Melsert, cultuurattaché bij de Nederlandse ambassade, een toespraak houden. De toespraken worden simultaan vertaald in Duitse Gebarentaal. Aansluitend is er muziek en verzorgt Café Dix van BARK Berlin de catering.
Dijkstra’s werken verkennen diepgaande thema’s zoals authenticiteit, de expressie van persoonlijkheid en de vluchtigheid van onbevangen momenten. Haar video-installaties, waaronder het bekende „The Buzz Club, Liverpool, UK / Mystery World, Zaandam, NL“ (1996-97) en „I See a Woman Crying“ (2009), brengen deze elementen op een unieke manier tot leven en vormen een waardevolle aanvulling op de fototentoonstelling.
De camera als middel tot verbinding
Dijkstra ziet de camera als een middel om zich intensief met mensen te verbinden. Voorzichtig benadert ze haar onderwerpen en volgt geduldig haar concept, terwijl ze ruimte laat voor spontane ontwikkelingen of variaties. Vaak bouwt ze een langdurige en diepgaande band op met de geportretteerden. Deze empathische werkwijze is terug te zien in haar foto’s die een bijzondere gevoeligheid uitstralen en fragiele momenten en subtiele gebaren vastleggen, ergens tussen bewuste pose en onbewuste houding. Ze weet zowel de waardigheid als de onzekerheden van individuen naar voren te brengen.
Fotografische techniek
Dijkstra werkt met een grootformaat 4×5 inch camera, waarmee ze haar onderwerpen frontaal fotografeert. Dit levert beelden op met uitzonderlijke detaillering en precisie, waarbij elke compositie tot in de puntjes is uitgedacht en uitgevoerd. Omdat voor elke belichting een apart filmblad nodig is, spelen geduld, tijd en concentratie een cruciale rol voor zowel de fotograaf als het model. Deze tijdsintensieve werkwijze stelt de geportretteerden in staat te ontspannen en zich aan te passen aan de situatie.
De portretten van Dijkstra onderzoeken niet alleen hoe wij ons aan de wereld presenteren, maar ook wat het betekent om gedocumenteerd te worden. Haar werk kan gezien worden als studies van menselijk gedrag voor de camera. In het licht van de alomtegenwoordigheid van sociale media bieden ze een kans om stil te staan bij de authenticiteit van beelden en veranderende strategieën van (zelf)presentatie.
Belangrijke series in de retrospectieve:
Beach Portraits (1992-1998)
Nadat Dijkstra in 1991 na een fietsongeluk een zelfportret in badpak maakte in het Amsterdamse Marnixbad, werd dit ongepolijste zelfportret de aanzet voor de inmiddels iconische serie „Beach Portraits“. Van Nederland tot South Carolina en verder naar landen in West- en Oost-Europa, fotografeerde ze jongeren op het strand, tegen de achtergrond van de zee en de lucht. De jongeren nemen soms stereotype poses aan en zoeken naar een houding voor hun voeten en handen. Zonder accessoires, behalve hun badkleding, ontstaan intieme en tijdloze portretten.
Almerisa (sinds 1994) en Olivier (The French Foreign Legion, 2000-2003)
Dijkstra begon in 1994 de serie „Almerisa“, waarbij ze het Bosnische meisje Almerisa, dat als vluchteling naar Nederland kwam, elke twee jaar opnieuw fotografeerde. De serie toont haar ontwikkeling van onzeker meisje tot zelfverzekerde vrouw en moeder. De serie „Olivier“ volgt de fysieke en mentale transformatie van een tiener die zich voorbereidt op de Franse Vreemdelingenlegioen, en documenteert zijn ontwikkeling tot volwassen soldaat.
Family Portraits (sinds 2002)
Dijkstra fotografeert sinds 2002 families, met een focus op kinderen. In deze portretten, vaak gemaakt in huiselijke en welgestelde omgevingen, toont ze subtiele dynamieken en persoonlijke identiteiten van de jonge geportretteerden.
New Mothers (1994) en Bullfighters (1994 en 2000)
In de „New Mothers“-serie legt Dijkstra vrouwen vast die net zijn bevallen, enkele uren na de geboorte, in hun eigen huis. De portretten tonen de emotionele en fysieke intensiteit van het moederschap. In „Bullfighters“ worden jonge mannen na een stierengevecht gefotografeerd, uitgeput en met sporen van de strijd op hun gezichten en kleding.
Parks (1998-2006)
De serie die Dijkstra in het Berliner Tiergarten begon tijdens haar verblijf in de stad vormt het uitgangspunt voor de tentoonstelling. Hierin fotografeert ze kinderen en jongeren te midden van de stedelijke, kunstmatig aangelegde natuur van stadsparken.
Video en multimediaprojecten
Dijkstra experimenteert ook met video, zoals in „The Buzz Club“ en „I See a Woman Crying“ (2009), waarin ze de reacties van kinderen op Picasso’s „Weeping Woman“ registreert en daarmee de interpretatie van kunst door de ogen van kinderen onderzoekt.
Over de kunstenares
Rineke Dijkstra (Sittard, 1959) studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en ontving diverse prestigieuze prijzen, zoals de Johannes Vermeer Prijs (2020) en de Hasselblad Award (2017). Retrospectieven van haar werk waren eerder te zien in het Museum De Pont, het Louisiana Museum of Modern Art en het Guggenheim Museum in New York.
Rinke Dijkstra – Still – Moving
Portraits 1992 – 2024
08.11.24 – 10.02.25
Berlinische Galerie
Landesmuseum voor Moderne Kunst, Fotografie en Architectuur
Stichting Publiek Recht
Alte Jakobstraße 124 – 128
10969 Berlijn
Openingstijden
Wo – Ma 10.00 – 18.00 uur
Dinsdag gesloten
Tevens gesloten op 24.12 en 31.12