Wie regelmatig met de Berlijnse U-Bahn reist, kent het beeld: mensen die een hand ophouden, een krant aanbieden of een paar akkoorden spelen in de hoop op een muntje. In de treinen en op de stations is bedelen zichtbaar toegenomen. Toch pakt de hoofdstad het anders aan dan andere Duitse steden. Geen boetes, maar samenwerking en voorzichtigheid vormen hier het uitgangspunt.
De kwetsbare positie van mensen zonder onderdak werd onlangs op tragische wijze onderstreept in hartje Berlijn. Aan de Rosenstraße, op een steenworp van Alexanderplatz, kwam begin maart een man om het leven toen een papiercontainer werd geleegd. De man had zich in de container teruggetrokken om er te slapen. Tijdens het legen hoorden medewerkers van het afvalbedrijf plots gegil – maar hulp kwam te laat. Bron: rbb24.de
Het voorval raakte velen, ook omdat de locatie zo herkenbaar is voor wie zich in het centrum van de stad beweegt. Achter de plek waar het gebeurde liggen kantoren en winkels. Voor sommige daklozen is een papiercontainer het enige toevluchtsoord tegen kou en regen.
„In Berlijn is het aantal mensen dat op straat leeft erg hoog,” zegt Thomas Gleißner van Caritas, de grootste katholieke hulporganisatie van Duitsland. Toch bestaan er nauwelijks betrouwbare cijfers over de groei van het aantal mensen dat afhankelijk is van hulp of een leven op straat leidt.
Andere steden kiezen voor een harde lijn. In Hamburg en München worden boetes uitgedeeld aan mensen die bedelen of muziek maken in het openbaar vervoer. Zo haalde Hamburg in het eerste halfjaar van 2024 al een vijfcijferig bedrag op aan boetes wegens „bedelen en musiceren“ in metro’s en treinen. München publiceerde zelfs een eigen ‘strafcatalogus’, waarin staat welke vormen van bedelen verboden zijn – van bedelen met dieren tot het hinderen van het verkeer.
In Berlijn kiest men echter voor nuance. De Berliner Verkehrsbetriebe (BVG) benadrukt dat hun medewerkers worden getraind op een “verantwoordelijke en evenwichtige omgang” met mensen zonder inkomen of dak boven hun hoofd. “Betteln is formeel verboden in onze voertuigen,” stelt BVG-woordvoerder Markus Falkner, “maar collega’s handelen met het nodige fingerspitzengefühl.”
Sociale organisaties zoals Karuna werken nauw samen met de BVG en de politie. “We krijgen doorgaans snel een melding als er ergens iets gebeurt,” zegt projectleider Lutz Meier-Bohlen. “Maar klachten over agressief gedrag of overlast zijn de laatste tijd zeldzaam.” Voor hem is het duidelijk: “Wie zich ergert aan mensen die op straat geld inzamelen, gunt ze dat extra beetje niet.”
Gleißner van Caritas heeft nog een andere verklaring voor de weerstand bij sommige reizigers: “Mensen schrikken van bedelaars omdat ze bang zijn zelf ooit in zo’n situatie te belanden. Ze kijken liever weg dan zich met die realiteit te confronteren.” Toch verdient die realiteit, juist in een stad als Berlijn, meer aandacht – en mededogen.
