De coalitiegesprekken tussen de ÖVP (christendemocraten) en de SPÖ (sociaaldemocraten) zijn mislukt. Dit leidt tot het aftreden van bondskanselier Karl Nehammer (ÖVP). De mislukking opent de deur voor mogelijke nieuwe verkiezingen, waarbij de rechts-populistische FPÖ onder leiding van Herbert Kickl als grote winnaar uit de bus zou kunnen komen.
Gesprekken met SPÖ definitief afgebroken
De gesprekken tussen de regerende ÖVP en de oppositiepartij SPÖ werden vandaag abrupt beëindigd. Volgens Nehammer was een akkoord in „wezenlijke kernpunten niet mogelijk“, waardoor een stabiele regering onmogelijk werd. Nehammer verklaarde in een videoboodschap dat hij zich de komende dagen zal terugtrekken als zowel partijleider van de ÖVP als bondskanselier van Oostenrijk.
Nehammer benadrukte dat hij niet bereid was samen te werken met de uiterst rechtse FPÖ. „Radicalen bieden geen enkele oplossing voor de problemen van ons land,“ stelde hij. Binnen de ÖVP doen intussen geruchten de ronde dat Sebastian Kurz, die in 2021 aftrad vanwege een corruptieschandaal, mogelijk een comeback maakt als partijleider.
SPÖ: „Een zwarte dag voor Oostenrijk“
SPÖ-leider Andreas Babler reageerde teleurgesteld en noemde de beslissing van de ÖVP om de onderhandelingen te staken „geen goede boodschap voor het land.“ Volgens Babler stond Oostenrijk voor grote uitdagingen en was er nood aan „staatmanschap in plaats van partijpolitiek getouwtrek.“
Eerder deze week was al een eerste grote barst in de formatie ontstaan toen de liberale NEOS uit de gesprekken stapten, omdat er volgens hen onvoldoende bereidheid tot hervormingen was. De ÖVP en SPÖ probeerden daarna alsnog een tweepartijenregering te vormen, maar door onderlinge meningsverschillen over onder meer de economie en de staatsfinanciën liep het proces spaak.
Rechtspopulistische FPÖ in poleposition
Met het mislukken van de formatie is de kans op nieuwe verkiezingen groot. Volgens recente peilingen zou de FPÖ haar zetelaantal flink kunnen uitbreiden en mogelijk zelfs richting 35 procent van de stemmen gaan. Bij de verkiezingen van september 2023 werd de partij met 28,85 procent al de grootste politieke kracht van het land.
FPÖ-leider Herbert Kickl werd echter door zowel de ÖVP als de SPÖ uitgesloten van coalitiegesprekken. Nu de traditionele partijen het onderling niet eens worden, hoopt hij op nieuwe verkiezingen waarin hij de absolute meerderheid kan behalen. Kickl wordt gezien als een controversiële politicus, die zich fel keert tegen migratie en de Europese Unie.
Nehammer geprezen, maar ook bekritiseerd
Binnen de ÖVP is er verdeeldheid over het vertrek van Nehammer. De gouverneur van Neder-Oostenrijk, Johanna Mikl-Leitner (ÖVP), prees zijn inzet en verklaarde dat hij „als een leeuw heeft gevochten voor een stabiele regering.“ Tegelijkertijd beschuldigde ÖVP-partijsecretaris Matthias Zauner de SPÖ van onwil om tot een akkoord te komen. Hij verweet hen „wereldvreemde eisen“ en „onverantwoordelijk gedrag.“
De komende dagen zal de regering beslissen over de volgende stappen. De vraag is of er nog een alternatieve coalitie gevormd kan worden, of dat Oostenrijk zich moet opmaken voor nieuwe verkiezingen.
Overzicht van de belangrijkste Oostenrijkse politieke partijen en hun positie
Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste Oostenrijkse partijen, hun politieke koers en de Nederlandse partijen waarmee ze overeenkomsten vertonen.
1. Österreichische Volkspartei (ÖVP) – Centrumrechts, christendemocraten
- Standpunt: De ÖVP is een conservatieve, christendemocratische partij en stond onder leiding van Karl Nehammer. De partij stond jarenlang aan het roer van Oostenrijk en voerde een restrictief migratiebeleid.
- Vergelijkbaar met: CDA (Nederland) – Beide partijen zijn christendemocratisch, pro-EU en gematigd conservatief.
2. Sozialdemokratische Partei Österreichs (SPÖ) – Centrumlinks, sociaaldemocraten
- Standpunt: De SPÖ is een klassieke sociaaldemocratische partij die zich richt op sociale zekerheid, hogere lonen en progressief beleid op het gebied van klimaat en migratie.
- Vergelijkbaar met: PvdA (Nederland) – Beide partijen komen voort uit de sociaaldemocratische traditie en pleiten voor sterke sociale voorzieningen.
3. Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) – Rechts-populistisch, nationalistisch
- Standpunt: De FPÖ is een radicaal-rechtse partij met een sterk anti-migratiebeleid en eurosceptische standpunten. De partij staat bekend om haar harde retoriek en flirt met extreemrechts.
- Vergelijkbaar met: PVV (Nederland) – Beide partijen zijn kritisch op migratie en de EU en richten zich op nationale identiteit en veiligheid.
4. NEOS – Centristisch, liberaal
- Standpunt: NEOS is een relatief jonge partij die zich richt op economische hervormingen, onderwijs en Europese samenwerking. Ze hebben een sterk hervormingsgezind en pro-EU standpunt.
- Vergelijkbaar met: D66 (Nederland) – Beide partijen combineren sociaal-liberale waarden met een pro-Europese houding.
5. Die Grünen – Links, ecologisch
- Standpunt: De Groenen zijn een progressieve partij die zich richt op klimaatverandering, sociale rechtvaardigheid en een inclusieve samenleving. De partij was tot 2023 in de regering met de ÖVP.
- Vergelijkbaar met: GroenLinks (Nederland) – Beide partijen zetten zich in voor milieubeleid en progressieve waarden.
Met de val van de coalitiegesprekken en het mogelijke aftreden van Nehammer, bevindt Oostenrijk zich op een politiek keerpunt. De komende dagen zal moeten blijken of er een oplossing binnen de bestaande machtsverhoudingen gevonden kan worden of dat nieuwe verkiezingen de weg vrijmaken voor een rechts-populistische doorbraak.
