Burgemeesters slaan alarm: Duitse steden dreigen financieel om te vallen
De financiële situatie van veel Duitse steden verslechtert in hoog tempo. In een gezamenlijke brandbrief aan bondskanselier Friedrich Merz waarschuwen de burgemeesters van dertien deelstaatshoofdsteden voor een naderende financiële noodtoestand. Volgens hen lopen de gemeentelijke tekorten uit de hand, terwijl nieuwe wetsplannen van de federale regering de lasten verder verhogen.
Dertien hoofdsteden verenigd in brandbrief
De brief is ondertekend door de burgemeesters van de dertien zogenoemde Flächenländer (de deelstaten met veel grondgebied), dus zonder de stadsstaten Hamburg, Berlijn en Bremen. De ondertekenaars vragen om een “nieuwe afstemming van de financiële basis van de gemeenten”. Hun kernboodschap: de kloof tussen inkomsten en uitgaven wordt steeds groter.
Alleen al in 2024 bedraagt het gezamenlijke tekort van de Duitse gemeenten naar schatting 24,8 miljard euro – het hoogste bedrag sinds 1990. De grootste kostenposten zijn sociale uitgaven, personeelskosten en loonstijgingen. Ook bij de financiering van ziekenhuizen en het zogeheten Deutschlandticket (een landelijk ov-abonnement) ontbreekt het geld.
“Wie bestelt, moet ook betalen”
De stadsbesturen eisen dat de federale overheid bij nieuwe wetten zelf de extra kosten voor gemeenten compenseert. Als Berlijn bijvoorbeeld sociale uitgaven uitbreidt of belastingverlagingen doorvoert, moet de federale schatkist die verliezen vergoeden. “Wie bestelt, moet ook betalen,” schrijven de ondertekenaars van de brandbrief– een principe dat volgens hen eveneens geldt voor reeds bestaande wetten die de gemeentelijke begrotingen verzwaren.
Als oplossing stellen ze voor om het aandeel van de gemeenten in de btw-inkomsten te verhogen. Mocht dat niet haalbaar zijn, dan zou de regering op een andere manier voor financiële compensatie moeten zorgen.
Spanning tussen federale en lokale belangen
De discussie past in een breder conflict over de verdeling van belastinginkomsten. Eerder had de federale regering de deelstaten en gemeenten al moeten tegemoetkomen bij de invoering van de zogenoemde Investitionsbooster (een stimuleringspakket voor de economie). Maar op andere terreinen weigert Berlijn de kosten te delen, zoals bij de geplande verlaging van de btw in de horeca en de verhoging van de Pendlerpauschale (reiskostenvergoeding voor forenzen). Volgens de deelstaten en gemeenten zullen die maatregelen opnieuw miljarden aan belastinginkomsten kosten.
De burgemeesters eisen daarom dat de deelstaten in de Bondsraad (het parlement van de deelstaten) voortaan alleen nog instemmen met wetten waarvoor een sluitende tegenfinanciering is geregeld. Anders, zo waarschuwen ze, dreigt een financiële kettingreactie die veel steden aan de rand van het faillissement brengt.
