Verkiezing van Bundesverfassungsgericht-rechters ontaardt in vertrouwenscrisis
Berlijn – De Bondsdag zou vandaag drie nieuwe rechters kiezen voor het Bundesverfassungsgericht, het hoogste rechtscollege van Duitsland. Maar de stemming werd op het laatste moment afgelast. Waar de procedure normaal gesproken discreet en in consensus verloopt, is de benoemingsronde dit keer allesbehalve rustig. De benoemingen raken een gevoelige politieke zenuw. Niet alleen de de geloofwaardigheid van het gerecht staat op het spel, maar ook de politieke stabiliteit binnen de ‘verkeerslichtcoalitie’ én de relatie met oppositiepartij CDU/CSU.
Politiek conflict om SPD-kandidaat
De SPD heeft twee vrouwelijke juristen voorgedragen: Frauke Brosius-Gersdorf en Ann-Kathrin Kaufhold. Vooral de kandidatuur van Brosius-Gersdorf ligt zwaar onder vuur bij de CDU/CSU. Haar eerdere uitspraken over een vaccinatieplicht, het mogelijk verbieden van de AfD en de decriminalisering van abortus roepen daar grote weerstand op.
Maar sinds kort speelt ook een ander thema mee: vermeend plagiaat. De bekende plagiatsonderzoeker Jochen Zenthöfer uitte in de FAZ stevige kritiek op het wetenschappelijke werk van Brosius-Gersdorf. In een interview met Tagesschau zegt hij: „Was sie gemacht hat, ist kein sauberes wissenschaftliches Arbeiten.“ Het gaat onder andere om passages waarin zij andermans werk zonder duidelijke bronvermelding zou hebben overgenomen.
Hoewel het geen formele procedure betreft, grijpt de CDU deze aantijging aan als aanvullende reden om haar benoeming te blokkeren. Daarmee kreeg het verzet tegen haar een nieuw, juridisch geladen argument. De stemming werd uiteindelijk van de agenda gehaald – een unieke stap in de geschiedenis van de Bondsdag, aldus parlementsleden van meerdere partijen.
Breuk met traditie
Het Bundesverfassungsgericht telt zestien rechters. Acht worden gekozen door de Bondsdag, acht door de Bondsraad. Voor elke benoeming is een tweederdemeerderheid nodig – en dus samenwerking tussen coalitie en oppositie. Tot nu toe verliep dit stilzwijgend, zonder openbare hoorzittingen, om de schijn van politieke beïnvloeding te vermijden.
Maar deze keer werden de kandidaten wél uitvoerig bevraagd. Brosius-Gersdorf en Kaufhold moesten zich in de zogeheten Richterwahlausschuss verdedigen tegenover vragen over hun politieke standpunten. Voor veel waarnemers markeert dit een nieuwe fase waarin ook de hoogste rechters zich aan partijpolitiek blootgesteld zien.
AfD-stemmen als risico
Ook de kandidaat van de CDU, Günter Spinner, werd onderwerp van debat. De SPD zou met zijn benoeming instemmen, maar Die Linke weigert dat zolang CDU/CSU elke samenwerking met hen uitsluit. Daardoor dreigt Spinner bij een volgende stemming alleen met steun van de AfD gekozen te worden – een scenario dat in alle partijen als ongewenst geldt.
Hoe nu verder?
De stemming is uitgesteld tot na de zomer. Mogelijk wordt het hele proces pas in september hervat. De impasse toont hoe fragiel het vertrouwen tussen de partijen is geworden – en hoe zelfs de benoeming van grondwettelijke rechters niet langer immuun is voor politieke blokkades, onderling wantrouwen en publieke druk.
Zoals Britta Haßelmann van De Groenen het in de Bondsdag verwoordde: “Einen solchen Vorgang hat es in der Geschichte dieses Hauses noch nicht gegeben.”
