Vanaf januari 2026 treedt in Duitsland een nieuwe fase in de omgang met de Wehrdienst (militaire dienst) in. De klassieke Wehrpflicht (dienstplicht) keert formeel niet terug, maar met het nieuwe Wehrdienstgesetz voert de Bundeswehr (de Duitse krijgsmacht) wel een verplichte registratie van hele jaargangen jongeren in. Kern van de hervorming is een uitgebreide vragenlijst die vanaf half januari wordt verstuurd aan alle jongeren die net 18 jaar zijn geworden.
Wie krijgt de vragenlijst?
De eerste groep bestaat uit jongeren van geboortejaar 2008. In totaal gaat het in 2026 om ongeveer 650.000 personen. Zowel mannen als vrouwen ontvangen de vragenlijst, maar er is een belangrijk verschil: jonge mannen zijn wettelijk verplicht de vragen te beantwoorden, terwijl deelname voor vrouwen vrijwillig is. In Duitsland vallen vrouwen niet onder de Wehrpflicht.
Hoe werkt het invullen?
Na hun 18e verjaardag ontvangen jongeren per post een brief met een 16-cijferige code. Met deze code en hun geboortedatum krijgen zij toegang tot een online vragenlijst. De Bundeswehr kiest bewust voor digitale afhandeling; papieren formulieren worden niet gebruikt. De adressen komen rechtstreeks van de lokale bevolkingsregisters.
Welke vragen stelt de Bundeswehr?
De vragenlijst telt meer dan twintig vragen en begint met basisgegevens zoals naam, geboortedatum, geboorteplaats, nationaliteit en adres. Ook wordt gevraagd naar opleiding, afgeronde diploma’s en beroepskwalificaties. Daarnaast peilt de Bundeswehr naar praktische vaardigheden, zoals rijbewijzen en kennis van vreemde talen.
Op lichamelijk vlak gaat het om lengte, gewicht, een eigen inschatting van de conditie en eventuele zware beperkingen. Ook wordt gevraagd of iemand eerder militaire dienst heeft verricht, eventueel in een ander land.
Het centrale onderdeel is de zogenoemde bereidheidsverklaring. Daarbij moeten jongeren aangeven of zij in principe bereid zijn om op vrijwillige basis militair te worden. Die bereidheid kan worden aangegeven op een schaal van 0 (geen interesse) tot 10 (zeer gemotiveerd). Aansluitend wordt gevraagd hoe lang men eventueel zou willen dienen, variërend van zes maanden tot meer dan zes jaar, of dat men het nog niet weet. Ook kan een voorkeursrichting worden aangegeven, zoals landmacht, luchtmacht, marine, cyber of ondersteunende diensten.
Hoeveel tijd kost het?
Volgens de Bundeswehr kost het invullen maximaal vijftien minuten. De meeste vragen zijn eenvoudig en kunnen worden aangeklikt.
Wat gebeurt er met de antwoorden?
Op basis van de vragenlijst wil de Bundeswehr de komende jaren weer een volledig overzicht krijgen van de militaire beschikbaarheid van jongeren. Op termijn is het de bedoeling dat jaarlijks tussen de 200.000 en 300.000 jonge mannen worden opgeroepen voor de zogeheten Musterung, de medische en geschiktheidskeuring voor militaire dienst.
Omdat de infrastructuur daarvoor nog niet volledig gereed is, worden voorlopig vooral jongeren met een duidelijke interesse benaderd. Zij kunnen worden uitgenodigd voor een assessment in een van de zeventien bestaande loopbaancentra van de Bundeswehr. Daarnaast worden tot medio 2027 nog 21 nieuwe keuringscentra geopend. De militaire leiding benadrukt dat de keuringen laagdrempelig moeten zijn. Duitsland kijkt daarbij nadrukkelijk naar het Zweedse model, waar de belangstelling voor militaire dienst na de keuring vaak toeneemt.
Waarom is de bereidheidsverklaring zo belangrijk?
De bereidheidsverklaring speelt niet alleen nu een rol, maar kan ook in de toekomst van betekenis zijn. In een Spannungs- of Verteidigungsfall, een officiële spannings- of verdedigingssituatie volgens de Duitse grondwet, geldt in Duitsland een algemene dienstplicht voor alle mannen tot 60 jaar, ook als zij nooit eerder bij de Bundeswehr hebben gediend.
Volgens het ministerie van Defensie kan de eerder ingevulde bereidheidsverklaring dan meewegen bij de volgorde waarin mensen eventueel worden opgeroepen. Het nieuwe systeem dient daarmee expliciet om permanent een actueel overzicht te hebben van wie in een noodsituatie beschikbaar zou zijn.
Wat als je de vragenlijst niet invult?
Voor jonge mannen is het invullen wettelijk verplicht, ook als zij verwachten ongeschikt te zijn of principieel dienst weigeren. De termijn is één maand. Wie niet reageert, krijgt een herinnering met een nieuwe deadline.
Blijft een reactie ook daarna uit, dan volgt een boete wegens een administratieve overtreding. De hoogte van de boete hangt af van inkomen en persoonlijke omstandigheden. Ook bij aantoonbaar onjuiste antwoorden kan een boete worden opgelegd. Het ministerie belooft daarbij terughoudendheid, maar bewuste misleiding kan later gevolgen hebben.
Is de wet definitief?
Ja. Op 19 december 2025 heeft ook de Bundesrat, de vertegenwoordiging van de Duitse deelstaten, ingestemd met het wetsvoorstel van minister van Defensie Boris Pistorius. Daarmee is de wet formeel aangenomen. Alleen de ondertekening door bondspresident Frank-Walter Steinmeier ontbreekt nog, maar die wordt op korte termijn verwacht.
De wet treedt op 1 januari 2026 in werking. Het doel is een structurele versterking van de Bundeswehr. De Duitse regering benadrukt dat militaire dienst vrijwillig moet blijven, zolang de beoogde personeelsdoelen worden gehaald. Tegelijkertijd maakt de nieuwe regeling duidelijk dat Duitsland zich systematisch voorbereidt op een langdurig veranderde veiligheidssituatie.
