In verschillende Oost-Duitse gemeenten is het de laatste jaren gelukt om de opmars van de AfD (Alternative für Deutschland) af te remmen. Ook dit jaar zijn er opnieuw opvallende voorbeelden: in september 2025 wisten onafhankelijke kandidaten in Meißen (Saksen) en Wolmirstedt (Saksen-Anhalt) de AfD te verslaan. Hun succes was te danken aan brede allianties van politieke partijen, kerken, verenigingen en burgers die zich achter hen schaarden.
Hoe Meißen en Wolmirstedt de AfD versloegen
In Meißen won Markus Renner, een partijloze kandidaat die al bekend was als financieel burgemeester, met 58,5 procent van de stemmen. Zijn tegenstander René Jurisch van de AfD – met een verleden bij de neonazistische NPD – bleef steken op 30,4 procent.
In Wolmirstedt behaalde eveneens een onafhankelijke kandidaat, Mike Steffens, de meerderheid: 54,4 procent tegen 36,2 procent voor de AfD.
Dat deze uitslagen zo opvallend zijn, komt doordat de AfD juist in de voormalige DDR-deelstaten bovengemiddeld sterk staat. In deelstaten als Saksen en Thüringen ligt de partij zelfs vóór de CDU in de peilingen.
Samenwerking loont
De sleutel tot succes: samenwerking. Politieke partijen die normaal lijnrecht tegenover elkaar staan, schaarden zich samen met kerken, verenigingen en burgers achter één kandidaat. Politicoloog Nikolas Dietze (Hochschule Magdeburg-Stendal) noemt zulke allianties cruciaal: “Zonder brede samenwerking zouden AfD-kandidaten vaker winnen.”
Eerder gebeurde dit ook in Bitterfeld-Wolfen en Nordhausen, waar mobilisaties onder de slogan “een stad met moed en zonder racisme” voorkwamen dat AfD-kandidaten het hoogste ambt veroverden.
AfD’s strategie van onderop
Tegelijkertijd probeert de AfD zich juist lokaal te verankeren. Waar de partij in het parlement vaak bekendstaat om harde oppositie, presenteren AfD-kandidaten zich in gemeenten als betrouwbare bestuurders die zich richten op praktische thema’s als infrastructuur en lokale voorzieningen. Zo wist Hannes Loth, AfD-burgemeester van Raguhn-Jeßnitz, zich lokaal te profileren als ‘man van de streek’ – ondanks zijn lange partijverleden.
Hiermee probeert de AfD de bestaande “brandmuren” tussen haarzelf en andere partijen te ondermijnen. Door lokaal mee te besturen, wil de partij zich presenteren als een normale, acceptabele politieke kracht.
De bredere context
In Saksen-Anhalt en Thüringen worden de AfD-afdelingen door de Verfassungsschutz (de Duitse binnenlandse veiligheidsdienst) officieel als “rechtsextremistisch” aangemerkt. Toch behaalde de partij bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2024 in Saksen-Anhalt 28 procent van de stemmen en scoorde ze begin 2025 bij de Bondsdagverkiezingen opnieuw als grootste partij in het oosten.
Dit laat zien dat het verzet op lokaal niveau belangrijk is, maar ook fragiel. Een brede alliantie kan de AfD tijdelijk tegenhouden, maar de partij profiteert van structurele onvrede in de regio.
Waarom dit ons ook aangaat
Voor Nederland is dit meer dan een Duits verhaal. Ook hier groeit de steun voor partijen die inspelen op onvrede en zich profileren als “stem van het volk”. De Duitse voorbeelden laten zien dat extreemrechts niet vanzelf verdwijnt en dat een effectieve tegenkracht alleen mogelijk is als burgers, verenigingen en politieke partijen bereid zijn over hun eigen schaduw heen te stappen.
De strijd tegen extreemrechts wordt dus niet alleen in parlementen gevoerd, maar ook op straat, in kerken, in verenigingen – en in stemlokalen van kleinere gemeenten. Dáár beslist men of de AfD haar wortels verder kan uitdiepen of dat er grenzen worden getrokken.
