De Zwitsers stemmen vandaag over twee omstreden voorstellen die het land al maanden in de greep houden: een hoge erfbelasting voor extreem vermogende families en een burgerdienst voor iedereen. De debatten zijn fel, raken aan diepgewortelde waarden en laten zien hoezeer Zwitserland worstelt met ongelijkheid, klimaatbeleid en de vraag wie de lasten daarvan moet dragen.
Een erfbelasting van 50 procent boven 50 miljoen
De initiatiefnemers van de linkse jongerenpartij JUSO willen een nationale erfbelasting invoeren voor erfenissen boven de 50 miljoen Zwitserse frank. Alles daarboven moet voor de helft worden belast. Het geld zou worden geïnvesteerd in klimaatprojecten. Volgens de partij is dat eerlijk, omdat juist de superrijken volgens hen verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de klimaatimpact.
Op campagneposters klinkt het fel: de superrijken erven miljarden, de rest van de samenleving erft de crises. Het initiatief mikt dus niet alleen op meer inkomsten, maar wil een symbolisch signaal afgeven: klimaatvervuiling moet worden betaald door degenen die de grootste voetafdruk hebben.
Ondernemers dreigen met vertrek
Niet iedereen reageert enthousiast. De Zwitserse miljardair en Stadler Rail-topman Peter Spuhler zei op de Zwitserse televisie dat hij zich ernstig zorgen maakt. Hij noemde het voorstel een aanval op de basiswaarden van het land en waarschuwde dat succesvolle ondernemers zich dan genoodzaakt zouden kunnen voelen Zwitserland te verlaten. Hij voelt zich, zo zei hij, “weggejaagd”.
Zwitserland telt per hoofd van de bevolking de hoogste concentratie superrijken ter wereld. Volgens schattingen wonen er zo’n 2.500 mensen met een vermogen van meer dan 50 miljoen frank. JUSO verwacht dat hun voorstel zes miljard frank per jaar kan opleveren, maar tegenstanders vrezen dat het land juist belastingbetalers verliest.
Economische zorgen: lokt Zwitserland nog wel investeerders?
De rechts-conservatieve SVP waarschuwt dat Zwitserland niet moet morrelen aan zijn aantrekkingskracht voor internationale investeerders. Een van hun parlementariërs vergeleek de superrijken met een melkkoe: als je er niet zuinig op bent, gaat ze op een andere weide grazen.
Ook econoom Marius Brülhart van de Universiteit Lausanne vindt erfbelasting in principe een verstandig instrument, maar noemt de voorgestelde 50 procent te hoog. Volgens hem is het goed mogelijk dat vermogende Zwitsers én buitenlandse investeerders elders hun toevlucht zoeken. Tegelijk wijst hij erop dat Zwitserse erfenissen sterk zijn gestegen en dat de belastingdruk juist flink is verlaagd in de afgelopen decennia. Een gematigde verhoging zou volgens hem logisch zijn gezien de stijgende kosten voor defensie en veiligheid.
Toch verwacht hij dat het voorstel wordt weggestemd. Peilingen wijzen op ongeveer 70 procent tegenstemmen.
Tweede referendum: burgerdienst voor alle Zwitsers
Naast de erfbelasting stemmen Zwitsers ook over een nieuwe nationale dienstplicht: de zogenoemde Service-Citoyen-Initiative. Deze wil dat iedereen – niet alleen mannen, maar ook vrouwen – een betaalde burgerdienst moet leveren, in het leger, de civiele bescherming of een maatschappelijke dienst.
Voorstanders spreken van gelijkheid en versterking van de nationale samenhang. Initiatiefneemster Noémie Roten, zelf actief in het leger, zei dat een gemeenschappelijke inzet voor het land Zwitserland sterker en veiliger maakt.
Breed verzet tegen de burgerdienstplicht
Opvallend is dat vrijwel alle partijen tegen het voorstel zijn, van de sociaaldemocraten tot de rechtse SVP. Het belangrijkste argument: vrouwen verrichten nu al een groot deel van de onbetaalde zorg- en opvoedtaken. Hen ook nog tot burgerdienst verplichten zou oneerlijk zijn. Ook dit voorstel lijkt volgens peilingen geen kans te maken.
Verwachting: twee keer een duidelijk nee
Beide initiatieven staan in het hart van het Zwitserse debat over gelijkheid, belastingbeleid en solidariteit. Maar ondanks de grote maatschappelijke betekenis verwachten peilingen dat zowel de erfbelasting als de burgerdienst met ruime marges worden afgewezen.
