Duitsland discussieert opnieuw over orgaandonatie. Uit recent onderzoek blijkt dat de steun voor orgaandonatie onder de Duitse bevolking nog nooit zo hoog is geweest. Maar ondanks de positieve houding blijft het aantal daadwerkelijke donoren laag. Daarom pleiten politici van verschillende partijen ervoor om het huidige systeem te veranderen. Maar welke kant gaat het op? En hoe verhoudt de situatie in Duitsland zich tot Nederland, waar enkele jaren geleden een nieuw systeem werd ingevoerd?
Grote steun, maar weinig actie
Volgens een representatieve enquête van de Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA) heeft 85% van de Duitsers een positieve houding tegenover orgaandonatie – een recordhoogte. Toch heeft slechts 45% zijn of haar keuze daadwerkelijk vastgelegd in een orgaandonorregistratie of een wilsverklaring. Dit betekent dat in veel gevallen nabestaanden een beslissing moeten nemen, wat vaak leidt tot afwijzing.
Hoe werkt orgaandonatie in Duitsland?
Op dit moment geldt in Duitsland de „beslissingsregeling“ (Entscheidungslösung). Dit betekent dat een orgaandonatie alleen kan plaatsvinden als iemand tijdens zijn leven expliciet toestemming heeft gegeven. Nabestaanden worden vaak betrokken bij de beslissing als er geen duidelijke wilsverklaring is. Hierdoor komt het regelmatig voor dat donaties niet doorgaan, ondanks de hoge bereidheid in de samenleving.
Ter vergelijking: in Nederland geldt sinds 1 juli 2020 de „actieve donorregistratie“, beter bekend als het opt-out systeem. Iedereen van 18 jaar en ouder die geen keuze vastlegt, wordt automatisch als donor geregistreerd, met de mogelijkheid om op elk moment bezwaar te maken. Dit leidde in Nederland aanvankelijk tot een toename van geregistreerde donoren, maar het is nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken over de impact op het aantal transplantaties.
Nieuwe poging voor de opt-out regeling in Duitsland
In Duitsland wordt al jaren gesproken over een mogelijke overstap naar een „wederkerigheidsregeling“, oftewel een opt-out systeem. Dit betekent dat iedereen automatisch als donor geregistreerd wordt, tenzij hij of zij hier expliciet bezwaar tegen maakt.
Een wetsvoorstel hierover werd in 2020 door de Duitse Bondsdag verworpen, maar nu willen politici uit meerdere partijen – waaronder SPD, CDU, FDP, de Groenen en Die Linke – een nieuwe poging wagen. Direct na de verkiezingen willen zij opnieuw een parlementair debat starten over de invoering van een opt-out systeem, waarbij burgers in Duitsland standaard als donor geregistreerd worden.
Volgens de voorstanders kan zo’n systeem levens redden. In Duitsland wachten momenteel tussen de 8.300 en 8.500 patiënten op een donororgaan, terwijl het aantal donaties relatief laag blijft. In 2023 waren er slechts 953 postmortale orgaandonoren, wat volgens de Deutsche Stiftung Organtransplantation (DSO) onvoldoende is om aan de behoefte te voldoen.
Meer informatie, meer bewustwording nodig
Uit het onderzoek van de BZgA blijkt dat veel Duitsers zich nog onvoldoende geïnformeerd voelen over orgaandonatie. Slechts 39% van de ondervraagden gaf aan goed op de hoogte te zijn van de procedure en hun eigen mogelijkheden. Daarnaast kende maar 31% van de respondenten het nieuwe orgaanregister, waarin burgers sinds maart 2024 hun keuze elektronisch kunnen vastleggen.
Volgens critici is de invoering van een opt-out systeem niet de enige oplossing. Het verbeteren van informatievoorziening en het actiever betrekken van burgers bij het keuzeproces zouden eveneens bijdragen aan een hoger aantal donoren.
Komt de verandering er echt?
Hoewel de politieke steun voor een opt-out systeem groeit, is het onzeker of een nieuwe wet deze keer wel door de Bondsdag komt. De weerstand tegen verplichte registratie blijft groot, vooral vanuit conservatieve en liberale hoek.
Toch geven de nieuwste cijfers aan dat er in de Duitse samenleving een verschuiving gaande is. Of Duitsland binnenkort dezelfde weg inslaat als Nederland, zal afhangen van de politieke onderhandelingen na de verkiezingen op 23 februari. Eén ding is zeker: het debat over orgaandonatie zal de komende tijd niet verstommen.