Op 9 november herdenkt Duitsland drie bepalende momenten uit zijn geschiedenis: de Reichspogromnacht van 1938, de val van de Berlijnse Muur in 1989 en de uitroeping van de republiek in 1918.
Deze datum geldt als een spiegel van licht en schaduw in het Duitse verleden. Bondspresident Frank-Walter Steinmeier gebruikt de herdenking om te waarschuwen voor de gevaren die de democratie vandaag bedreigen.
Een dag van licht en schaduw
Het Bundespräsidialamt (het bureau van de Duitse bondspresident) noemt 9 november een spiegel van zowel vrijheid en moed als terreur en antisemitisme. “De kennis van beide – van licht en schaduw, van momenten van menselijkheid en van de afgronden van dictatuur – bevat belangrijke lessen voor het heden”, aldus het presidentieel bureau.
Tijdens de herdenkingsbijeenkomst in Schloss Bellevue lezen de acteurs Jens Harzer en Marina Galic teksten voor uit verschillende tijdperken van de Duitse geschiedenis.
🎥 Live: Toespraak van bondspresident Steinmeier op 9 november
Vandaag, om 12:00 uur, houdt bondspresident Frank-Walter Steinmeier in Schloss Bellevue zijn jaarlijkse toespraak op de herdenkingsdag van 9 november.
De speech gaat over de actuele gevaren voor de democratie in Duitsland.
De livestream is rechtstreeks te volgen via het officiële YouTube-kanaal van het Bundespräsidialamt (het bureau van de Duitse bondspresident).
Sie sehen gerade einen Platzhalterinhalt von Standard. Um auf den eigentlichen Inhalt zuzugreifen, klicken Sie auf den Button unten. Bitte beachten Sie, dass dabei Daten an Drittanbieter weitergegeben werden.
Bekijk de livestream ook rechtstreeks op YouTube:
https://www.youtube.com/live/nE90kwgqo6Q
Namen van 55.696 vermoorde Joden worden voorgelezen
Bij het Joods Gemeentehuis in de Fasanenstraße in Berlijn-Charlottenburg (het centrum van de Joodse gemeenschap in de Duitse hoofdstad) worden op de ochtend van 9 november de namen voorgelezen van 55.696 Joden die tijdens de Holocaust in Berlijn zijn vermoord. Het Internationaal Auschwitz-Comité roept op tot solidariteit met de overlevenden van de Shoah.
Vicevoorzitter Christoph Heubner benadrukt dat 9 november een dag van herinnering én van democratie is: “We hopen dat de grote meerderheid van de bevolking in Duitsland zich solidair toont met de overlevenden en de democratie verdedigt tegen de aanvallen en slogans van extreemrechtse populisten en partijen.”
De Auschwitz-overlevende Eva Umlauf zei: “Op deze dag van herdenking komen de vlammen die in de nacht van 9 november 1938 Joodse winkels en mensen bedreigden, heel dichtbij.”
Met het oog op de val van de Muur voegde ze eraan toe dat ze dankbaar is in een verenigd, democratisch Duitsland te mogen leven. “Maar als ik zie hoe mensen zich opnieuw laten meeslepen door haat en antisemitisme, dan word ik koud van binnen.”
“De val van de Muur was geen geschenk van het lot”
Staatsminister voor Cultuur Wolfram Weimer eerde de moed van de Oost-Duitse burgers in 1989: “De val van de Muur was geen geschenk van het lot, maar de vrucht van een lange en moedige strijd voor vrijheid, democratie en mensenrechten.”
Volgens Weimer was de vreedzame revolutie van 1989 “een uniek moment in de wereldgeschiedenis – een revolutie zonder geweld, gedragen door gebeden, kaarsen en burgerlijke moed.”
Bij de opening van de nieuwe permanente tentoonstelling in het Duits-Duitse Museum in Mödlareuth herinnerde Weimer aan de symbolische betekenis van dit voormalige grensdorp, dat ooit werd aangeduid als ‘Little Berlin’. “In tijden waarin nieuwe muren ontstaan – niet alleen van beton, maar ook in hoofden en harten – blijft Mödlareuth een waarschuwing. De drang naar vrijheid is sterker dan elke muur.”
Wat gebeurde er tijdens de Novemberpogroms van 1938?
In de nacht van 9 op 10 november 1938 en in de dagen erna vonden in het toenmalige Duitsland gewelddadige aanvallen plaats op Joden en Joodse instellingen.
Synagogen, gebedsruimtes, Joodse begraafplaatsen, winkels en ontmoetingsruimtes werden verwoest; talrijke mensen werden vermoord, tienduizenden naar concentratiekampen gedeporteerd.
Aanleiding was de moordaanslag van de 17-jarige Herschel Grünspan op de Duitse diplomaat Ernst vom Rath in Parijs (7 november 1938). Grünspan wilde protesteren tegen de deportatie van 17.000 Joden uit Duitsland naar de Poolse grens.
Propagandaminister Joseph Goebbels gebruikte het incident voor een opruiende rede. In het hele land organiseerden leden van de SA
(Sturmabteilung, de paramilitaire knokploeg van de nazi’s) en de NSDAP
(de nationaalsocialistische partij) daarop gecoördineerde aanvallen op Joden.
De Novemberpogroms markeren de omslag van discriminatie naar de systematische, gewelddadige vervolging en uiteindelijk de vernietiging van de Joodse bevolking door het nazi-regime.
Confrontatie en bezinning
In ons eerdere artikel Herinneren is waarschuwen: Duitsland 87 jaar na de Reichspogromnacht belichten we de blijvende actualiteit van 9 november als dag van confrontatie en bezinning — een dag waarop Duitsland de slachtoffers van de Reichspogromnacht herdenkt én de betekenis van vrijheid opnieuw overdenkt.
