In Duitsland is een grote groep Bondsdagleden een campagne begonnen om een verbodsprocedure tegen de rechts-populistische partij Alternative für Deutschland (AfD) op te starten. Meer dan 100 parlementariërs, afkomstig uit verschillende politieke partijen, hebben een verzoek ingediend bij Bondsdagvoorzitter Bärbel Bas (SPD) om de AfD voor het Bundesverfassungsgericht. Zij willen dat het hoogste Duitse gerechtshof onderzoekt of de partij in strijd handelt met de grondwet. De vraag naar een eventueel verbod op de AfD krijgt extra urgentie door de aanstaande vervroegde verkiezingen, waarvoor de campagne al volop gaande is.
Druk op het Bundesverfassungsgericht
Initiatiefnemer Marco Wanderwitz, een CDU-parlementariër, benadrukt de noodzaak om de procedure snel door te voeren. Hij vreest dat de invloed van de AfD, die steeds verder groeit, kan leiden tot verregaande politieke gevolgen, vooral nu het verkiezingsproces is versneld door het uiteenvallen van de Ampelcoalitie. “Het moet nu snel gaan,” aldus Wanderwitz in het Redaktionsnetzwerk Deutschland. Met de vervroegde verkiezingen in februari voor de deur groeit volgens hem de urgentie om de grondwettelijkheid van de AfD te laten toetsen.
Discussie over verantwoording en urgentie
Niet alle parlementsleden zijn het eens met deze snelle aanpak. Bij de Groenen, waar een aanzienlijk deel van de 113 ondertekenaars vandaan komt, pleit een groep onder leiding van parlementslid Renate Künast voor een grondige juridische beoordeling vooraf. Zij wil dat voorzitter Bas onafhankelijke deskundigen inhuurt om de juridische haalbaarheid van een verbod op de AfD zorgvuldig te onderzoeken voordat het voorstel in behandeling wordt genomen. De zorgen richten zich vooral op de complexiteit van het aantonen dat de AfD daadwerkelijk verfassungsfeindlich is, oftewel vijandig ten opzichte van de grondwet.
Verandering in beoordeling door de Binnenlandse Veiligheidsdienst
Ook het Bundesamt für Verfassungsschutz, de Duitse Binnenlandse Veiligheidsdienst, speelt een rol in deze discussie. Thomas Haldenwang, de huidige voorzitter, had al eerder aangegeven dat de dienst de AfD dit jaar opnieuw wil beoordelen en mogelijk wil classificeren als “extremistisch en grondwetsvijandig”. Zo’n stap zou de juridische basis voor een verbod kunnen versterken. Door de vervroegde verkiezingen is echter het risico ontstaan dat een herziening door de veiligheidsdienst invloed kan hebben op de verkiezingscampagne en de kansen van de verschillende partijen, wat de gelijke kansen zou kunnen schaden. Dit principe van Chancengleichheit, ofwel kansengelijkheid, is essentieel in het Duitse verkiezingsrecht.
AfD onder vuur na incident in Thüringen
De aanleiding voor de overweging om de AfD strenger te controleren, ligt deels in recente gebeurtenissen in de Duitse deelstaat Thüringen. Bij de eerste zitting na de deelstaatverkiezingen veroorzaakte de AfD onrust en vertraagde ze de verkiezing van een nieuwe voorzitter van de Landdag. Dit incident heeft volgens Haldenwang bijgedragen aan het beeld van de AfD als een partij die mogelijk gevaarlijk is voor de democratie.
Vooruitblik
Of de Bondsdag werkelijk stemt over een verbod op de AfD, hangt mede af van de uitkomsten van het voorgestelde onderzoek door deskundigen. Ondertussen blijft de discussie over de rol en de toekomst van de AfD, in de aanloop naar de verkiezingen in februari, een onderwerp dat de gemoederen in Duitsland sterk bezighoudt.