De Oekraïense president Wolodymyr Selenskyj heeft officieel afstand genomen van het streven naar NAVO-lidmaatschap. Kort voor cruciale gesprekken met Amerikaanse en Europese partners in Berlijn spreekt hij nu over alternatieve veiligheidsgaranties. De timing van deze stap lijkt allesbehalve toevallig.
Veiligheidsgaranties in plaats van NAVO-lidmaatschap
In een WhatsApp-chat met journalisten verklaarde Selenskyj dat Oekraïne bereid is af te zien van toetreding tot de NAVO, mits daar stevige veiligheidsgaranties tegenover staan. Die garanties zouden moeten komen van de Verenigde Staten, Europese landen en andere partners.
Volgens Selenskyj was toetreding tot de NAVO altijd het doel van Oekraïne, omdat dit volgens hem de meest effectieve bescherming tegen Russische agressie biedt. Niet alle westerse partners steunden dit streven, gaf hij toe. Bilaterale veiligheidsgaranties zouden daarom een alternatief kunnen zijn om een nieuwe Russische invasie te voorkomen.
De koerswijziging is opvallend, omdat het NAVO-lidmaatschap zelfs is vastgelegd in de Oekraïense grondwet. Het loslaten van dit doel markeert dan ook een belangrijke politieke ommezwaai.
Drukke diplomatieke agenda in Berlijn
Selenskyj is inmiddels in Berlijn aangekomen voor gesprekken met onder meer de Amerikaanse speciale gezant Steve Witkoff. Ook trilaterale gesprekken met de Duitse regering behoren tot de mogelijkheden. Het regeringskwartier in de Duitse hoofdstad is daarom streng beveiligd.
Maandag schuiven ook andere Europese landen aan. Die dag vindt niet alleen een Duits-Oekraïense wederopbouwconferentie plaats, maar ontvangt bondskanselier Friedrich Merz daarnaast bijna een dozijn Europese regeringsleiders, samen met de top van de EU en de NAVO. De bijeenkomst moet vooral een signaal van Europese solidariteit met Oekraïne afgeven, los van de lopende Amerikaans-Russische contacten.
Cruciale week voor een mogelijk staakt-het-vuren
De komende week wordt gezien als beslissend in de zoektocht naar een wapenstilstand tussen Oekraïne en Rusland, dat het land in 2022 binnenviel. Donderdag staat bovendien een EU-top gepland, waar Europese leiders willen besluiten om meer dan 200 miljard euro aan bevroren Russische staatsgelden in te zetten voor de financiering van de Oekraïense defensie.
Deze zogenoemde frozen assets (bevroren tegoeden) zouden het Oekraïense leger voor de komende twee à drie jaar kunnen financieren. Het besluit geldt als een krachtig signaal aan de Russische president Vladimir Poetin dat Oekraïne niet op instorten staat.
De kwestie is ook politiek gevoelig. Zowel Rusland als de Verenigde Staten verzetten zich tegen het gebruik van deze tegoeden. Tegelijkertijd heeft Merz de Amerikaanse president Donald Trump herhaaldelijk gewaarschuwd Oekraïne niet onder druk te zetten tot een zogenaamde dictaatvrede, waarbij bezet gebied aan Rusland zou moeten worden afgestaan.
Amerikaanse druk en Oekraïense concessies
De VS dringen aan op snelle concessies van Oekraïense zijde om een wapenstilstand te bereiken. Trump zet in op tempo, terwijl Selenskyj benadrukt dat eventuele veiligheidsgaranties juridisch bindend moeten zijn en vergelijkbaar met artikel vijf van het NAVO-verdrag, waarin wederzijdse militaire bijstand is vastgelegd.
Een staakt-het-vuren langs de huidige frontlinies noemt Selenskyj een eerlijke optie. De Russische eis dat Oekraïne zich volledig terugtrekt uit delen van de regio’s Donetsk en Loehansk wijst hij resoluut af als onrechtvaardig.
Oorlog gaat onverminderd door
Ondanks de diplomatieke gesprekken blijven Russische aanvallen doorgaan. Volgens Selenskyj voerde Rusland deze week meer dan 1500 drone-aanvallen uit, naast bijna 900 geleide bommen en tientallen raketaanvallen.
Europese bondgenoten verwijten de Trump-regering dat zij Oekraïne met verregaande concessies aan Rusland onder druk zet. De Amerikaanse wapenleveranties aan Oekraïne werden al vroeg in Trumps ambtstermijn grotendeels stopgezet, wat in Europa tot grote zorgen leidt.
