Armoede ondanks pensioen – Duitse ouderen in de knel
Een wekelijkse kop koffie in het café. Voor veel mensen vanzelfsprekend, maar voor de 73-jarige Monika Hillen uit Speyer een echte luxe. In een bijdrage van Tagesschau vertelt ze: “Ik trakteer mezelf één keer per week op een kopje koffie. Dat zou wel iets goedkoper mogen zijn.”
Ook een Deutschlandticket (een maandkaart voor het regionale openbaar vervoer in hele Duitsland) gunde ze zichzelf. Eén keer per week reist ze ermee naar een andere stad, “met mijn waterfles, zodat ik onderweg geen geld uitgeef”, zegt Hillen glimlachend.
Toch heeft ze nauwelijks iets te besteden. Haar maandelijkse pensioen bedraagt slechts 550 euro – ondanks 49 jaar werken in de detailhandel en horeca. Zonder aanvullende steun zou ze niet rondkomen.
42 procent van de ouderen heeft minder dan 1.000 euro pensioen
Volgens cijfers van het Bundesarbeitsministerium ontvangt 42 procent van de 19 miljoen Duitse gepensioneerden minder dan 1.000 euro per maand. Drie miljoen daarvan zijn – net als Monika Hillen – afhankelijk van aanvullende Grundsicherung (een vorm van bijstandsuitkering voor ouderen).
“Onze wettelijke pensioenregeling is uiteindelijk een herverdeling van arm naar rijk”, zegt Marcel Fratzscher, voorzitter van het Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung (DIW), in de bijdrage van Tagesschau. Vooral mensen die hun leven lang in deeltijd of tegen lage lonen werkten, lopen een groot risico op armoede.
Steun door voedselbanken en vrijwilligers
Voor Hillen is de wekelijkse voedselmand van de organisatie Silbertaler in Speyer onmisbaar. “Dat betekent heel veel voor mij. Zonder die hulp zou ik nauwelijks groente en fruit kunnen kopen.” Het project ziet het aantal aanvragen sterk toenemen en moest al uitwijken naar een grotere hal om alle pakketten te kunnen verdelen.
Griseldis Ellis van Silbertaler zegt in de Tagesschau-bijdrage: “Vandaag hebben we 45 kratten uitgedeeld. Veel senioren zouden anders zonder groente, fruit of zelfs basisproducten zitten.”
Structureel probleem
De cijfers laten zien dat altersarmut (armoede op oudere leeftijd) een groeiend probleem is. Het Paritätischer Wohlfahrtsverband noemt het zelfs een van de grootste sociale uitdagingen in Duitsland: inmiddels loopt één op de vijf ouderen het risico op armoede.
Volgens Regine Schuster van de welzijnsorganisatie zou een hervorming naar een Erwerbstätigenrente – een pensioenstelsel waarbij álle werkenden, dus ook ambtenaren en zelfstandigen, meebetalen – een oplossing kunnen zijn. Anderen, zoals de SPD-minister van Sociale Zaken in Rijnland-Palts, Dörte Schall, pleiten ervoor om ook vermogensinkomsten, zoals huur of kapitaal, bij te dragen aan het systeem.
Sociale gevolgen
Armoede op latere leeftijd beperkt zich niet tot consumptie. Organisaties zoals Armut und Gesundheit in Mainz melden dat steeds meer ouderen medische hulp mijden, omdat ze geen geld hebben voor zorgbijdragen of hulpmiddelen. “Veel mensen storten hier letterlijk in. Sommigen vertellen ons dat ze geen levensmoed meer hebben”, aldus medewerkster Nele Wilk.
Ook Monika Hillen moest wennen aan haar nieuwe realiteit. “Ik heb mensen altijd een beetje meewarig aangekeken die flesjes uit de prullenbak haalden. Nu begrijp ik waarom.”
De bijdrage van Tagesschau maakt pijnlijk duidelijk: voor miljoenen Duitse ouderen betekent ouderdom geen rust en zekerheid, maar financiële zorgen en dagelijkse strijd.